Ձկնորսության պատմություն
Մարդը հնագույն ժամանակներից ձգտել է բնակություն հաստատել գետերի լճերի օվկիանոսների ափերին: Այդ պատճառով ձկանորսը և այլ ծովամթերքների հայթայթումը եղելէ նախամարդու գոյությունը պահպանելու կարևորագույն միջոցներից մեկը: Մենք քիչ տեղեկություններ ունենք թե հնագույն ժամանակներում մարդիկ ինչով են ձուկորսացել, հավանաբար նրանք սկզբից ուղղակի ձեռքերով են որսացել, ապաաստիճանաբար բացահայտել ձուկ որսալու ավելիարդյունավետ միջոցներ:
Գիտնականներին հայտնիչէ, թե հին քարե դարում մարդը կոնկրետ ինչ է օգտագործել ձկնորսության նպատակով, սակայն հնագիտական գտածոները վկայում են այն մասին, որ նոր քարե դարում /նեոլիթ/ մարդունարդենծանոթէինձկնորսությանայնպիսիգործիքներ, ինչպիսիքէինբազմաժանիձողերը /остроги/, եռաժանիները, քարից, ոսկորից, փայտիցպատրաստվածպարզունակկեռիկները: Շատհավանականէ,
որառաջինձկնորսականգործիքըհանդիսանումէհենցբազմաժանիձողերը, որնիրենիցներկայացնումէսրվածծայրով, ատամնավորոսկրեվերջույթովփայտ, ևայնօգտագործումէինծանծաղջրերումձուկորսալուհամար: Այլվայրերումօգտագործումէինտարբերտեսակիթակարդներ՝խաղողիմատերիցհյուսվածցանցեր, ձողերովամրացվածցանցապատեր:Որոշվայրերում,մինչայժմէլ,նմանթակարդներօգտագործվումեն:
Գիտնականներինհաստատհայտնիչէ, թեմեզանից40 հազարտարիառաջմարդիկինչմեթոդներովենձուկորսացել, սակայնպեղումներիարդյունքներիցելնելովնրանքեկելենայնեզրահանգման, որավելիուշժամանակներումմարդիկօգտագործումէինհիմնականումայսերեքտեսակիթակարդներըձկնորսությանհամար: Դրանքեննիզակներ, որոնքգլխավորապեսօգտագործվելենոչխորըգետերում, լճերում, ինչպեսնաևօվկիանոսներումփոկերորսալուհամար:Առավաելձկնառատվայրերումօգտագործվելենհյուսվածցանցերևտարբերթակարդներ:Երրորդտեսակինենպատկանումև, հավանաբար, մերօրյաձկնորսորսներինավելիհետաքրքիրտեսակնէհանդիսանումկեռիկները: Չկահստակտվյալ, թեառաջինանգամ, որտեղուերբէօգտագործվելնմանկեռիկներ: ԱմենայնհավանականությամբդրանքկիրառվելենՀարավայինԵվրոպայումմեզանից 30 հազարտարիառաջ: Կեռիկներն,ըստերևույթին,ամրացվումէինթելին, որըպատրաստվումէրկենդանիներիմկաններից,ամուրբույսերից, արմատներից, իսկատամնավորկեռիկներպատրաստումէինոսկորներից, կաենթադրություն, որփայտիցևսպատրաստելենկեռիկներ: Կեռիկիցամրացրելենորդեր, կակղամորթեր, փոքրիկձկներ: ՈսկորիցպատրաստվածհնագույնձկնորսականմիջոցներըօգտագործվելենհյուսիսայինԵվրոպայում 8000 տարիառաջ:
Աստիճանաբարմարդկայինցեղըինչանցավնստակյացկյանքիևսկսեցզբաղվելանասնապահությամբ, մշակաբույսերաճեցնելով,ձկնորսությունըսկսեցկորցնելիրդերը, որպեսսննդիհայթայթմանկարևորագույնմիջոց: Սակայնձուկբուծելտնայինպայմաններումմարդըշատերկարժամանակչէրկարողանում, դրահամարձկնորսությունըլիովինչէրկարողդուրսմղվելկենցաղիցուկրելզուտսիրողականբնույթ: Իհարկե, ձկնորսականզենքերըգնալովկատարելագործվումէին: Արդենհինեգիպտականորմնանկարներումմենքտեսնումենմիմեծպատկերնվիրվածձկնորսությանը, որտեղպատկերվածէ, թեինչպեսենկարթերով, ցանցերովհինեգիպտացիձկնորսներըձուկորսում:
Ձկնորսությանզարգացումը:
Դատելովհնագիտականպեղումներիարդյունքումհայտնաբերվածգտածոներից, կեռիկովձկնորսությանարվեստըձևափոխվելէ 7 հազարտարիառաջ: Գտնվելենկեղևապատփչովիբարձիկներ, որոնքօգտագործվելենկեռիկովձկներորսալունպատակով: Եգիպտականորմնակնարներումերևումէ, թեինչպեսնախնադարյանմարդիկսկսելենձուկորսալձողերով, որոնցծայրինամրացվածէինկարթաթելևկեռիկ: Դաառաջինվկայություննէայնմասին, որհնագույնմարդիկարդենձկնորսությանմեջօգտագործումէինկարթեր: ՀինԵգիպտոսումձուկորսումէինոչմիայնսնվելու, այլևզվարճանքիհամար: Պլուտարքոսիկողմիցնկարագրվելէձկնորսականմրցույթներ, որինմասնակցելենԱնտոնիոսնուԿլեոպատրան (մ.թ.ա 40-ականթվականներ):
Ձկնորսությաննկատմամբանտարբերչենեղելնաևհինհունականաստվածները: ՊոմպեյքաղաքիտներիցմեկիպատինհայտնաբերվածորմնանկարներիվրապատկերվածենՎեներանևԱմուրըձկնորսականկարթերով: Եգիպտոսումգտնվելէնկար, որտեղպատկերվածէկարթովձկնորսությանտեսարան, որըթվագրվումէմ.թ.աերկրորդհազարամյակ:
Մ.թ.ա. 300 թվականինԹեոկրիտոսըստեղծելէկեռիկովկարթովձկնորսությանվերաբերյալառաջինգրականստեղծագործությունը: Նապատմելէկարթաձողիծայրինամրացվածխաբուսիկխայծիմասին: Հիմնվելովայսաշխատությանտվյալներիվրա,կարողենքենթադրել, որզվարճանքիհամարառաջինանգամձկնորսությունարելենհինՀունաստանում: Մոտավորապեսմ.թ.ա 200 թվականինՉինաստանումսպորտայինձկնորսությունըզարգացելէրայնաստիճան, որարդենսկսելէինօգտագործելմետաքսյակարթաթելևմետաղյակեռիկներ: Նույնժամանակներումմակեդոնացիձկնորսներըօգտագործումէինարհեստականխայծեր՝պատրաստվածմազերիցևփետուրներից: Այդպիսիընկղմվողկեռիկներնավելիշատհիշեցնումէինշաղափիքանկեռիկի, ևանկասկածդրանքնույնքանարդյունավետենեղել, որքանևայսօրօգտագործվողները: Այսմարդիկբավականինառաջադիմելէին, ևդաերևումէրոչմիայնիրենցմշակույթից, այլնաևայդէվկայումայնփաստը, որԵվրոպայումմետաղյակեռիկներսկսելենօգտագործելնրանցից 3 հարյուրտարիհետո՝երկաթիդարիկեսերին:
Կեռիկներպատրաստելուհամարսկզբիցօգտագործվելէոչթեմետաղալար, ինչպեսընդունվածէանելներկայումս, այլմետաղյակարիասեղներ: ՉինաստանիկայսրՑզինգուի(170–269 թթ) գրություններումպատմվումէ, թեինչպեսասեղիցպատրաստելկեռիկևասեղիցկեռիկկռելուգործընթացըմանրամասննկարագրվումէ:
XVII դարիցմետաղյակարիասեղներիցկեռիկներսկսեցինպատրաստելնաևԱնգլիայում: Ասեղիևկեռիկիպատրաստմանարտադրությունըհամատեղումենշատերկրներում, ինչպեսնաևՌուսաստանում: Այդավանդույթըպահպանվելէմինչմերօրերը:
XIXդարիվերջերիցամբողջաշխարհինձկնորսականկեռիկներհիմնականումմատակարարումէրՆորվեգիան, որնայդոլորտումիրդիրքերըզիջեցՃապոնիայինևմիքանիայլերկրների,երկրորդհամաշխարհայինպատերազմիցհետո:
XIXդարիվերջերից, կարթաթելպատրաստելուհամարարդենսկսելենօգտագործելհովատակներիմազերը, որոնքհյուսումէին, ապակապումիրար: Եվրոպայումմետաքսյակարթաթելիմասինառաջիննկարագրություններըվերագրվումեն 1882 թվականին: Մետաքսյակարթաթելերինփոխարինելուեկանվուշեկարթաթելերը, կանեփաթելից, բամբակիմանվածքից, արհեստականմետաքսիցպատրաստվածկարթաթելերը, որոնցօգտագործումըպահպանվեցմինչև 50- ականթվականները:
Պոլիամիդներից / նեյլոն, պերլոն/ ևպոլիեթերներից /դակրոն, թերիլեն/ սինթետիկմանրաթելերիստեղծումըհեղաշրջումկատարեցձկնորսությանպատմությանմեջ: Սկսեցինկարթաթելերպատրաստելմանրաթելից, որըիրենիցներկայացնումէգերամուրևճկունպոլիմեր:
Երկրորդհամաշխարհայինպատերազմիցհետոիհայտեկավնորնյութ՝ապակեպլաստ, որնիրենիցներկայացնումէպոլիմերիևապակեթելիխառնուրդ: ԱյսնյութըսկսելէօգտագործելԱ.Հովալդը, որնամերիկայիցէրունյութնօգտագործումէրինքնաթիռաշինությանմեջ, այնշատճկունուամուրէրևկարթաթելերպատրաստելուհամարշատհարմար: Ձկնորսությանպատմությանմեջկարթաթելպատրաստելունորտեխնոլոգիաիհայտեկավ 70-ականթվականներիվերջերում: Դրանքհենցժամանակակիցձկնորսուևթյանմեջկիրառվողկարթաթելերնեն: Այսկարթաթելերըստանումենածխապլաստիցկամդրահավելումով: Այսնյութըառանձնանումէթեթևությամբ, նրանիցհնարավորէլինումստանալավելիերկարկարթաթել՝մինչև 10-12 մետր, ինչպեսնաևայնավելիամուրէ:
Катушки для намотки лески появились в Китае примерно тысячу лет назад,а пропускные кольца с «тюльпаном» устанавливались на удилищах с начала XVIII в. (Англия и США).ԵվրոպականառաջինКатушкиունեինշատմեծչափսեր՝տրամագիծըհասնումէրմինչ 30սմ-ի, ևսկզբումպատրաստումէինփայտից, իսկհետոսկսեցինօգտագործելտարբերմետաղներումլաստմասաներ: ՍովորականКатушкиպատրաստելըկատարելագործվեցнахлыста-իհամարXIXդարի 60-ականթվականներին: Քիչավելիուշձկնորսությանպատմությանմեջիհայտեկանповоротные катушки.
ԱռանցիներցիայիкатушкуստեղծելէանգլիացիտեքստիլագործՀոլդենԻլլիննվորտը 1905 թվականինօգտագործելովлесоукладывателе принцип намотки нити на бобины в прядильных машинах. Սակայնառանցիներցիայիкатушку –նլայնորենսկսվեցկիրառվելմիայն 1940 թվականիցսկսած՝Անգլիայում, իսկ 1947թվականից՝ԱՄՆ-ում, ինչպեսնաևհիմքհանդիսացավտելեսկոպիկձկնորսաձողերիև«бегучей» оснасткиհամադրմանհամար:
ՄուլտիպլիկատորայինкатушкиստեղվելենXVIIIդարիվերջերինևկատարելագործվելուհամարյաբերվելենժամանակակիցտեսքիժամագործներՋորջՍնայդերիևՋոնաթանՍթինոմի /ԱՄՆ, Կենտուկի/ շնորհիվ:
Գդալաձևմետաղականկարթերը / блесны/ կիրառվելենդեռևսմիջնադարիցհինականումհյուսիսայինԻտալիայում, տատանվողներըտարածումենգտել 1906 թվականից /Հայնցիկարթեր/: Քիչավելիուշիհայտեկանպտտվողկարթեր, դեվոններ /девоны (турбины)/, ոբլերներ /սուզվողարհեստականձկնիկներ/:
Նորձկնորսականպիտույքներիստեղծումը, հանգեցրեցձկնորսությանտեխնիկայիկատարելագործմանը: Ինչինմեծապեսօգնելէձկորսությանվերաբերյալստեղվածգրականությունը: